استفاده از سنگ در فضاهای عمومی شهری، قدمتی هزاران ساله دارد سنگ فرشهای مشهور رم، پاریس و پاسارگاد جلوه‌ای از کاربرد باستانی این نعمت خدادادی است.
در روزگار اخیر نیز علی رغم پیشرفتهای فراوان در عرصه معماری و تولید مصالح بسیار مرغوب و جدید، استفاده از سنگهای طبیعی هنوز جاذبه خاص خود را دارد در میان ممالک پیشرفته کشورهایی مانند ایتالیا، فرانسه و آلمان گوی سبقت را در زمینه استفاده از سنگ از دیگر کشورها ربوده‌اند.
با این حال و علی رغم تقاضای روز افزون جهانی برای استفاده از سنگ در معابر و فضاهای عمومی شهر، در چند دهه اخیر در ایران شاهد کاهش مصرف این ماده زیبای طبیعی هستیم.
چهره شهرهای ما اکثراً پوشیده از بتن و آسفالت شده است و چشم‌های ما از مشاهده زیبایی های طبیعی سنگ در خیابانها محرومند. بدیهی است که از دید زیبایی شناسی استفاده از رنگها و نقشهای بدیع طبیعی در بستر شهرها می تواند جلوه بسیار زیبایی به شهرها بدهد.
در کنار اینها استفاده از سنگ از دید فنی نیز دارای مزایای بسیاری است از جمله آنها می توان به حضور کامل سنگها در چرخه فرسایشی طبیعت اشاره کرد در واقع سنگها بر خلاف سیمان و آسفالت هیچگونه صدمه زیست محیطی به طبیعت وارد نمی‌سازند چرا که خود جزئی از طبیعت هستند.
برای سنگ فرش خیابانها و کوچه‌ها از قلوه سنگهای سیلیسی یا آهکی که در رودخانه ها یافت می‌شود و یا سنگهای آذرین از نوع گرانیت و … استفاده می‌شود.
اخیراً سنگهای گرانیتی را با ابعاد حدود ۱۰×۱۰×۱۰ سانتی متر با گیوتین‌های مخصوص بریده و برای سنگفرش خیابانها به کار میبرند مزیتهای این سنگها نسبت به آسفالت عبارتند از:
- دوام آنها از آسفالت بیشتر است.
- به زیرسازی کم هزینه تری نیاز دارد – هر جا به ترمیم یا تعویض نیاز باشد به راحتی امکان پذیر بوده و مثل آسفالت به صورت وصله ناجور در نمی آید
تولید سنگ فرش یکی از پر سودترین و اقتصادی ترین فعالیت‌های معدنی در زمینه سنگهای ساختمانی نیز است هزینه تولید سنگ فرشها به دلایل زیر بسیار پایین است
- استفاده از روشهای استخراجی بسیار ارزان قیمت
- استفاده از ضایعات معادن فعال به عنوان ماده معدنی و تولید به صورت محصول جانبی
- فناوری فرآوری بسیار ساده و ارزان( یک پرس و دو کارگر )
سنگهای مورد استفاده در پیاده روها باید سخت با دوام و دارای مقاومت سایشی نسبتاً بالا باشد سنگها باید دارای چند کانی و با دانه بندی متوسط باشد .
استفاده از سنگ در فضاهای عمومی شهری
روشهای سنگ فرش عبارتند از :
الف – استفاده از پلاکهای منظم
پلاکهای منظم ممکن است به شکلها و اندازه های گوناگون باشند و ضخامت آنها به اندازه ابعاد دیگرشان بستگی دارد مربع، مستطیل و لوزی رایج‌ترین شکلها هستند. بسته به سطح پوشش و فاصله باقیمانده در بین قطعات سنگ، ترکیبهای مختلفی از این شکلها را میتوان به وجود آورد. رویه را نیز به طرق مختلفی میتوان پرداخت داد که به نیازها و نوع مصالح مصرفی بستگی دارد.
سنگ فرشهای دارای ابعاد منظم را میتوان در مقیاس صنعتی تولید کرد و به این ترتیب هزینه‌ها را کاهش داد و مصرف بیشتر سنگ را تشویق کرد
ب- استفاده از پلاکهای نامنظم
سنگ فرش با پلاکهای نامنظم به معنی استفاده از دور ریز و باطله معادن است که لابه لای پلاکها و بین آنها قرار می.گیرند مزیت این روش ارزان بودن آن است. به هنگام استفاده از پلاکهای بزرگ‌تر، جذابیت کار بیشتر می‌شود.
خطوط زهکشی را میتوان با اتصالات عریض تثبیت کرد که باید چفت و بست شده باشند.
ج- قلوه سنگ
در این روش از قلوه سنگهای منظم یا نامنظم در اندازه‌ها و رنگ‌های مختلف استفاده می‌شود. در قلوه‌چینی معمولی شهری، قطر قلوه‌سنگ‌ها 5 تا 10 سانتیمتر و در استفاده‌های تزئینی‌تر بین 3 تا 5 سانتیمتر است.
شاید با تلفیق رنگها و شکلهای مطابق با طرح‌های هندسی بتوان قلوه‌سنگ‌های بزرگ‌تر و نامنظم‌تر برای ایجاد تزیینات استفاده کرد. در این صورت بهتر است
قلوه سنگها را با پلاکها ترکیب کرد.
قلوه سنگها سبب می‌شوند که سرعت جریان آب در سطح خیابان کمتر شود و اگر محل سوراخهای تخلیه به درستی تعیین شده باشد، زهکشی آب در سطح ساده تر صورت می‌گیرد.
ضد آب کردن کامل سطح مقدور نیست و رطوبت زیرزمینی ساختمان‌های مجاور را میتوان از طریق تبخیر، خشک کرد برای راحتی رهگذران نوارهایی از پلاکهای مسطح و تخت میتوان پیش بینی کرد تا سطوح صاف و همواری پدید آید و پای رهگذران همواره در محل تخت و مسطح قرار گیرند.
د – آجرهای سنگی
آجرهای سنگی ممکن است اندازه های گوناگونی از ۴ تا ۱۵ سانتیمتر داشته باشند و ضخامت آنها نیز متفاوت است. قابلیت انعطاف قابل توجه مکعب‌های سنگی (آجر) امکان می‌دهد که در سطح زمین ناهمواری کوتاهی و بلندی ایجاد کرد و سطوح کاملاً نامنظم را با آن پوشاند و حتی صفحه های افقی و قائم را به یکدیگر نزدیک کرد.
ه – استفاده از دور ریز معدن
با استفاده از قطعات دور ریز و باطله معادن میتوان موزاییک‌های زیبا و جذابی پدید آورد. این دور ریزها در زمینه سیمان یا بتن به کار می‌روند و نقشه ها و ترکیبهایی پدید می آید که هم قابلیت مصرف دارند و هم ارزان تمام می‌شوند این روش نیاز به سرمایه گذاری زیاد ندارد و با استفاده از آن میتوان در عرصه ابتکار و خلاقیت طبع آزمایی کرد
و – شن ریزه و خرده ریز شکسته سنگ
در این روش شن ریزه یا خرده ریزه‌های سنگی را روی بستری از بتن سیمان می آرایند. این کار را یا در محل انجام می‌دهند یا با ساختن پانلهای پیش ساخته به شکلهای مورد نظر بوده که میتوان بعداً آنها را چید