امروزه کاربرد سنگ های تزیینی بسیار گسترده شده است انواع روشهای فراوری با ابداع کاربردهای متنوع متناسب با سلایق جوامع بشری روز به روز محصولات جدیدی را وارد بازار مصرف می نماید اگر در گذشته سنگ تزئینی محدود به سنگ‌هایی می‌شد که قابل برش و صیقل بودند امروز سنگ‌هایی با حالت نسابیده و حتی برش نخورده نیز به عنوان ما کاربرد دارند.
لذا انواع سنگ‌های دگرگونی و رسوبی و آذری که شامل سنگ های مرمر، گرانیت، تراورتن، لایمستون و … گشته که در معدن سنگ های تزیینی تولید می‌شود فارغ از تفاوت‌های اساسی که در انواع معادن سنگ تزئینی وجود دارد تقسیم بندی می شود این معادن را می توان بر اساس شکل هندسی آن تقسیم‌بندی کرد.
معادن سنگ های تزیینی هندسی ذخیره معدنی
شکل هندسی ذخیره معدن در طراحی روش های استخراج آن تاثیر بسزایی دارد تا آنجایی که روش اجرا و عملیات معدن‌کاری در هر کدام از انواع مختلف معادن سنگ های تزیینی شیوه های خاصی را شامل می گردد تا محاسبات و طراحی ها متناسب با چگونگی شکل هندسی و مقدار باطله برداری مورد اجرا قرار گیرد . بر این اساس معادن سنگ به گروه های زیر دسته بندی می شوند
معادن سنگ های تزیینی توده ای
این معادن حجم گسترده‌ای از گرانیت ها، مرمریت ها و ماسه سنگ ها را در بر می گیرد که در سه جهت گستردگی دارند و بنا بر شرایط محل ، دارای ذخایر برون سطحی یا زیر سطحی بوده، توجه به شیب توپوگرافی می‌توان آنها را به گروههای زیر دسته بندی کرد
- شیب توپوگرافی کم تا متوسط به صورت تپه ماهور هستند دسترسی به بالاترین نقاط این معادن بسیار آسان است .
- شیب توپوگرافی متوسط تا تند دسترسی به نقاط بالای این معادن نیاز به ساخت رمپ یا جاده های دسترسی دارد .
- شیب توپوگرافی تند تا عمود که به صورت پرتگاه هستند و دسترسی به بالای این معادن نیاز به تجهیزات خاص است .
متناسب با حالتهای بالا شیوه‌های گوناگون طراحی در استخراج و حمل تولیدات به کار رفته و با توجه به ارزش ماده معدنی و هزینه سر به سری میزان استخراج سالانه، عمر معدن، تعداد پله و شیب نهایی معدن تعیین می شود . شکل زیر نشان دهنده معدن توده ای با شیب توپوگرافی حدود ۵۰ می باشد
معادن سنگ های تزیینی لایه ای
این معادن گروه وسیعی از تراورتن ها، لایم استون ها و برخی ماسه سنگها را در بر می‌گیرد که در دو جهت گستردگی منظم داشته و تقریباً با ضخامتی مشخص در حالت های افقی تا شیبدار و عمود مشاهده می شود . در این گونه معادن ، ضخامت شیب و امتداد لایه از مهمترین مشخصه های تاثیرگذار در شیوه استخراج است . اگر چه شیب توپوگرافی در این معادن تاثیرگذار است . امتداد و شیب و ضخامت لایه ای در طراحی و محاسبات فنی بسیار موثر است . این قبیل معادن بر مبنای امتداد و شیب لایه بندی و توپوگرافی به گروههای زیر تقسیم بندی می شوند
- شیب توپوگرافی کم و شیب لایه بندی نیز موافق با شیب توپوگرافی است
- شیب توپوگرافی متوسط و شیب لایه های موافق با شیب شیب توپوگرافی است
- شیب توپوگرافی متوسط و شیب لایه ای مخالف است
معادن سنگ های تزیینی رگه ای
معادن رگه ای مانند مرمره ها در یک جهت گستردگی منظم داشته و ضخامت این کل معادن با اندکی تفاوت روند تقریباً ثابت دارد . بر اساس امتداد و شیب رگه ها تقسیم بندی می شوند به دو سته دسته : کف خواب و نرخواب می باشد که کف خواب رگه های افقی با کم شیب مانند مرمرهای استان کرمان و یزد و آذربایجان غربی و شرقی نرخواب رگه ها متوسط تا عمود مانند مرمرهای استان خراسان رضوی و شمالی
معادن سنگ های تزیینی عدسی یا بقچه ای
این گونه از معادن همانند برخی گرانی‌ها مرمر ها و ماسه سنگ ها در رویا عمق کمی از سطح زمین قرار داشته و دارای قطعات متوسط(چند هزار تن )و یا خیلی محدود و کوچک هستند که امکان دارد که روند عدسی در کل یا امتداد امتداد یک رگه همخوانی داشته باشد . اما ضخامت در این گونه معادن بسیار متغیر است ، یا اینکه ممکن است به صورت یک لایه ضخیم در سطح زمین ایجاد شده باشند . اینگونه نخواهد در اثر عوامل همچون گسل های متقاطع و یا عواملی از قبیل آب شستگی جمع شدن آواری و به هم چسبیدگی دوباره و . . . کیل می‌شوند که گاهی در زیر باطله از خاک قرار می گیرد
معادن سنگ های تزیینی منشوری ستونی
این گونه از معادن از نوع آذرین بوده و با معادن دیگر تفاوت های اساسی دارد بیشتر بازالت های منشوری که به صورت ستونهای با مقاطع چند وجهی و تقریبا عمود تشکیل شده اند از این گونه معادن هستند اگرچه در طراحی این معادن از کاربرد پله استفاده می شود طراحی پله در این معادن تقریباً امکان‌پذیر نیست زیرا قطعات منشوری به طور طبیعی از هم جدا شده و فقط از نظر ارتفاع ، قابل برنامه ریزی هستند منشورها با سطح مقطع چند ساعت تا چند متر مربع متغیر است و اغلب به شکل سطح مقطع شان بیشتر از چه آردی است
منبع : اصول طراحی در معادن سنگ های ساختمانی و تزیینی – علی معصومی
